В статье представлены результаты изучения абсолютного, среднесуточного прироста живой массы, относительной скорости роста и коэффициента увеличения массы тела чистопородных баранчиков романовской породы и её помесей первого и второго поколений с эдильбаевской породой. Установлено, что величина абсолютного прироста живой массы за период выращивания от рождения до 10 мес у чистопородных баранчиков романовской породы составляла 35,56 кг, помесей первого поколения с эдильбаевской породой (½эдильбай×½романовская) – 46,55 кг, помесей второго поколения (¾ эдильбая× ½ романовская). Аналогичный ранг распределения баранчиков подопытных групп отмечался и по уровню среднесуточного прироста живой массы. При этом у чистопородных баранчиков романовской породы его величина за период выращивания от рождения до 10 мес составляла 118,5 г, помесей первого поколения – 155,2 г, помесей второго поколения – 159,7 г. Аналогичные межгрупповые различия отмечались по относительной скорости роста и уровню коэффициента увеличения живой массы с возрастом. Так за период опыта от рождения до 10 мес у чистопородных баранчиков романовской породы величина первого показателя составляла 166,71 %, второго – в 10 мес – 11,02, у помесей первого поколения соответственно 170,61 % и 12,61, помесей второго поколения – 169,69 % и 12,20.
Ғылым және білім / Наука и образование
2022. — Выпуск № 4-3
Содержание:
В статье приводятся морфометрические показатели и выход мышечной ткани туши телок черно-пестрой породы и её помесей первого и второго поколений с голштинами. При убое в 18 мес. установлено, что чистопородные телки черно-пестрой породы уступали помесным сверстницам по глубине длиннейшей мышцы спины на 3-9 мм (7,69-23,08 %), её ширине – на 4-7 мм (5,06 – 8,86 %), площади на поперечном разрезе - на 3,81-10,03 см2 (12,70-33,42 %). В свою очередь помеси второго поколения превосходили помесей первого поколения по голштинам соответственно на 6 мм (14,29 %), 3 мм (3,61 %) и 6,22 см2 (18,39 %. Преимущество помесей над чистопородными сверстницами по массе мышечной ткани туши составляло 9,82-14,90 кг (6,48-9,83 %), выходу мышечной ткани на 1 кг костей – на 0,16 – 0,20 кг (4,11 – 5,14 %), выходу мышечной ткани на 100 кг предубойной живой массы – на 0,68 -0,93 кг (1,72-2,35 %). Причем лидирующее положение по этим показателям занимали помеси второго поколения. По соотношению мышечной и жировой ткани и соотношению жировой и мышечной туши существенных межгрупповых различий не отмечалось. Мышечная ткань туши телок подопытных групп отличалась достаточно высокими качественными характеристиками. Это подтверждается её выходом на 1 кг костей и на 100 кг предубойной живой массы, а также соотношением с жировой тканью.
Ключевые слова
Мақалада мал өнімділігінің ет бағытын көбейтудің біріктірілген әдісі қарастырылған. Қолдан ұрықтандырудың етті мал шаруашылығындағы дәстүрлі – табиғи ұрықтандыруға қарағанда бірқатар артықшылықтары бар екені көрсетілген. Біріншіден, қолдан ұрықтандыру жыныстық циклді синхрондауға мүмкіндік береді, жануарларды фронтальды ұрықтандыру, екіншіден, аналықтардың жыныс мүшесінің патологиясын емдеу және алдын алу бір мезгілде жүргізіледі, үшіншіден, шаруашылықтарда маусымдық төлдеуге мүмкіндік береді, бұл етті мал шаруашылығында тиімді деп саналады. Алайда, зерттеу барысында қолдан ұрықтандыру кезінде қайта күйіті келген аналық малдар табиғи ұрықтандыруға қарағанда көбірек екені анықталды, демек, қолдан ұрықтандыру пунктінің жоқтығынан болуы мүмкін, шаруашылықта қолдан ұрықтандыру жұмыстары қашаның жанындағы малшылар үйінде (жылжымалы будка) жүргізілді. Бұл ретте қолдан ұрықтандырудан алынған бұқашықтар мен тайыншалар, туу кезіндегі және 6 айлығындағы тірілей салмақтары табиғи ұрықтандырғандағы құрдастарынан айтарлықтай асып түсетіні анықталды. Бұл қолдан ұрықтандыру кезінде тек жақсы асыл тұқымдылығымен қатар, генетикалық төлқұжаты бар өнімділігі жоғары аталықтардың шәуеті пайдаланылатынын тағы да куәландырады.
Ключевые слова
Благополучие животных определяется многими признаками: внешним видом животного, поведением, состоянием здоровья, условиями содержания и кормления. Однако это не может быть полностью оценено на основе только одного из этих показателей. Более того, они часто противоречат друг другу, и если по одному показателю благосостояние увеличивается, то по другим характеристикам оно может уменьшаться. Таким образом, благополучие животных, как комплексную характеристику, следует оценивать только на основе множества показателей. Соблюдение рациона кормления дойных коров позволяет сохранить им здоровье и повысить продуктивность. По результатам исследования было установлено, что упитанность коров симментальской породы должна быть в пределах от 3 до 3,5 баллов, наивысшее показатели упитанности молочных коров приводят к снижению продуктивности, развитию метаболических заболеваний и преждевременной выбраковке. Животные со средней упитанностью 3,5 балла показали наивысшую продуктивность 3925 кг молока и превосходили животных с упитанностью 4 балла на 640 кг. В статье приводятся результаты оценки 55 коров по европейскому протоколу оценки благополучия животных. При качественной оценке поведения (QBA) учитывали поведение животных, их взаимодействие друг с другом и с окружающей средой. При визуальной оценке 55 исследуемых коров симментальской породы было выявлено: активных – 27 голов, процент активности составил 50 %, подвижных – 84 %, взволнованных было 5 голов или 9 %, апатичных животных не было выявлено. В результате исследований на благополучие коров симментальской породы можно отметить, что животные при привязном содержании более интенсивнее взаимодействуют с человеком и у них практически не прослеживаются стрессовые показатели.
Ключевые слова
В статье рассматриваются сравнительная характеристика распространения и численности шакалов в Кызылординской и Алматинской областях за последние годы. Кызылординская область в масштабе Казахстана является главным и единственным естественным ядром видового ареала изучаемого хищника. Именно из данной области шакалы начали проникать в другие регионы республики. Поэтому научно-практический интерес представляет сравнение современного его распространения и численности в этой области с участком, расположенным немного восточнее, а именно с Алматинской областью. К настоящему времени хищник мигрировал в Северную и Восточную Европу. А в Казахстане успешно осваивает южные и восточные регионы Республики. Как экологически пластичный вид, он представляет существенную угрозу охотничьему и сельскому хозяйству, нанося значительный экономический ущерб. Также шакал опасен как источник опасных для человека болезней - бешенства, чумы плотоядных и гельминтозов. Поэтому его численность подлежит регулированию до минимальных пределов. Такие мероприятия необходимо осуществлять как в местах его традиционного расселения и, что особенно важно, на новых территориях обитания. В Европе и на востоке Казахстана меры борьбы с шакалом требует усиления с тем, чтобы не допускать резкого подъема численности шакалов.
Ключевые слова
В последние годы имеется определенный прогресс в решении проблемы криоконсервации спермы баранов. Вместе с тем необходимо дальше развивать фундаментальные исследования по выяснению особенностей структуры и функции спермиев баранов при низких температурах и разработке высокоэффективных способов длительного сохранения спермы в замороженном состоянии. Проведенные исследования демонстрируют возможность длительного хранения семени баранов-производителей в жидком азоте без снижения его качественных показателей и использование его для получения потомства. Большую роль в разведении овец отводится использованию баранов- производителей, которые могут обеспечить значительный генетический прогресс в породе. Особое значение заслуживает внимание, это внедрение в практику метода замораживания семени баранов-производителей. Благодаря этому методу открылись перспективы для серьезной селекционно-племенной работы, сохранения и рационального использования генофонда выдающихся баранов-производителей. Эффективное использование замороженной спермы в овцеводстве оправдано, так как в значительной степени снижаются трудовые и финансовые затраты. Баранов-производителей можно применять независимо от их места нахождения и расстояния, транспортировать спермуна большие расстояния и использовать в тот момент, когда это необходимо.
Ключевые слова
Идентификация состояния доильного оборудования и раннее выявление заболевания дойных коров в условиях беспривязного содержания коров на молочно-товарных фермах требуют разработки бесстрессовых методов, работающих в режиме реального времени. Перспективным направлением решения этой актуальной задачи является развитие оптико-электронных методов и средств, в силу своей многофункциональности и бесконтактности, что является очень важным качеством для контроля состояния биологического объекта, каким является дойная корова. Причем состояние доильного оборудования, образующего вместе с дойной коровой биотехническую систему, важно определять по степени его воздействия на биологический объект – дойную корову. Получение и анализ термографических снимков вымени коровы позволяет осуществлять мониторинг теплового поля вымени коровы и выявлять воздействие доильного оборудования и степень заболевания коровы маститом. Проведенные экспериментальные исследования в условиях действующего производства свидетельствуют, о том, что показатели температуры сосков и вымени коров во время доения, до и после, на термографических снимках позволяют дать оценку влияния доильного аппарата на молочную железу, а соски вымени могут служить как индикаторы качества работы доильных аппаратов. С использованием в качестве образцового метода диагностики мастита дойных коров кенотеста получена статистика распределения максимальной температуры вымени коровы в зависимости от степени заболевания маститом.
Ключевые слова
Ensuring the country's food security is the most important strategic task. The ability of the State to organize the functioning of the most important sphere of life support of the population – food – is a necessary condition for its national security and sovereignty, a guarantee of social peace and tranquility in society. The country's food security is characterized by: the level and quality of nutrition of the population, physical and economic availability of food, the level of production potential of the agro-industrial complex, the independence of the country's food supply from imports, the stability of the food supply system, the size of operational and strategic food reserves. The food security of the region is a system of satisfying the population's need for food based on the regulation of reproduction of the agricultural sector and imports, ensuring the availability of high–quality food products for the population at the current income level. The development of the agricultural sector is a priority in ensuring the food and economic security of the region. The article proves the effectiveness of combined prescription of natural bioactive substances to animals at the beginning of periods of growing, rearing and fattening of natural bioactive substances according to developed by us schemes, taking into account regional biogeochemical features. In this From this point of view scientific-economic and laboratory researches have been conducted on 30 bulls-analogues, divided into three groups. The experimental animals were kept from the age of 2 to 150 days according to the ecological-adaptive technology, and then up to 540-days old (the duration of the research) - according to the bioindustrial technology according to the bioindustrial technology. Bulls of experimental groups at the ages of 2, 31, 151, 361 days life were administered with permamik with polystim or with iodomidol. In animals of the compared age dynamics of physiological and clinical and growth parameters, as well as meat quality. In the simulated experiments it was shown that the administration of permamik to bulls with polystim or with iodomidol was accompanied by an equal somatotropic effect of the body. At the same time meat samples had similar organoleptic, biochemical, microbiological and spectrometric characteristics.
Ключевые слова
The full realization of the genetic potential of the bird is possible when the environmental conditions are maximally favorable for its manifestation. In this regard, when creating and using highly productive poultry, it is important to improve the technology of its cultivation and maintenance in parallel with the improvement of feeding conditions. The article presents the results of the analysis of the chemical composition and nutritional value of the feed, on the basis of which the recipe for the preparation of feed for ducks of different sex and age groups was compiled. The analysis of the results showed that the exchangeable energy content ranged from 6.1 to 12.0 MJ, crude protein from 205.0 to 438.0 g. Also, the highest content of amino acids was observed in meat meal and fodder yeast (27.9 - 34.4 / 10.3 - 12.9). In the course of the first two weeks of growing young ducklings, starting feeding rations were used. The feeding of young ducklings met the standards, and in days 1-7, "Start" compound feed was used, and in the following 7 days (7 - 14 days) - "Rost" compound feed. In the first period of cultivation (1-2 weeks), compound feed for birds (poultry) contained 20.20 - 21.90% protein and 13.99 - 14.27 MJ of exchangeable energy. In the second period of cultivation, the developed recipe feed contains 1,274 to 1,356 MJ of exchangeable energy and 17.2 to 17.6% crude protein. The results of this study are relevant and will be used to meet the demand of consumers in domestic selection of waterfowl adapted to the natural and climatic conditions of the region.
Ключевые слова
В статье отражены основные современные особенности выращивания телят черно-пестрой породы и казахского бурого типа молочного скота в профилакторный и молочный периоды. В результате проведенных исследований установлено, что по завершении профилакторного периода (15-25 дней) у телят живая масса составила в узкогабаритных клетках 56,2±2,6 кг, в индивидуальных домиках 61,0±3,3 кг. Среднесуточный прирост живой массы составил соответственно 700 и 803 г. К 3-месячному возрасту у телят черно-пестрой породы и казахского бурого типа молочного скота живая масса увеличилась соответственно 2,89 и 2,86 раз, а к 6-месячному возрасту 5 раз. Установлено, что на развитие телят и формирование реакции на окружающую среду положительное влияние оказывает ранний их перевод после профилактории на групповое содержание, которое способствует быстрой адаптации их к аналогичному содержанию в условиях последующего выращивания в общем телятнике. В результате, за первые 3 месяца жизни телята могут съедать объемистых кормов на 16-22% больше и иметь суточный прирост на 8-17,5% выше по сравнению с теми, которые в течение всего профилакторного периода содержались в индивидуальных клетках. Молочный период начинается сразу после завершения профилакторного периода и продолжается до 6-ти месячного возраста телят. Проведенные исследования показали, что длительное (до 90-дневного возраста) содержание телят в индивидуальных узкогабаритных клетках при ограниченном движении приводит к снижению гуморальных факторов защиты и некоторых биохимических показателей крови. При этом повышается опасность возникновения желудочно-кишечных и респираторных заболеваний, замедляется энергия роста, увеличивается травматизм молодняка. Индивидуальный способ содержания телят в профилакторном периоде и групповой – в молочном периоде, способствует выращиванию здорового молодняка и достижению ими желаемого параметра роста и развития, а также стимулирует максимальному использованию кормов. Для изучения роста и развития новорожденных телят черно - пестрой породы и казахского бурого типа алатауской породы в условиях базового хозяйства АО «АПК Адал» на юго-востока Казахстана были проведены исследования на телятах, которые содержались в широких индивидуальных клетках итальянского производства, оборудованных кормушками, держателями поилки и ведра. Суть этого метода выращивания заключалась в том, что телята в течение двух месяцев содержались в профилактории, где достаточно получали питательные вещества за счет цельного молока, престартерных, стартерных и грубых кормов, которые обеспечивали потребности организма для ежесуточного прироста живой массы более 0,8 кг. При этом, интенсивность роста живой массы были у бурых телят 1,61 и у черно - пестрых - 1,64. Подопытные телята после профилакторного периода содержались в групповых клетках с начало по 5 голов, а в дальнейших этапах выращивания - по 10 - 20 голов. При этом, среднесуточный прирост живой массы подопытных телят от рождения до 6-месячного возраста в среднем составил около 840 г.
Ключевые слова
The increase in the rate of intensification of beef cattle breeding, as well as the predicted increase in the number of beef cattle, requires its genetic improvement and necessitates the creation of large-format animals that can maintain high growth for a long time, give heavy carcasses with optimal fat deposition, and have good reproductive qualities and milk production. The article presents the results of testing bulls for their own productivity, also studied the indicators of live weight, constitutional and exterior features of young Aberdeen - Angus breed. Summarizing the results of testing bulls in terms of their own productivity, it should be noted that for a complete reliable assessment of breeding value, the complex breeding index should be taken into account as an indicator that reflects the relative magnitude of the traits and is independent of the conditions of feeding and keeping. With a large number of bulls with the highest indicators of the complex class, the number of bulls with complex indices decreased, which indicates the dependence of the class assessment on the conditions of external factors. Thus, the results of testing bulls for their own productivity were characterized by various qualitative and quantitative indicators of class and index assessments, which makes it necessary to improve the methodology for organizing testing of bulls of meat breeds for their own productivity.
Ключевые слова
The most obvious and important goal of selection is the maximum receipt of the economic effect from the implementation of activities aimed at increasing selection and breeding work. An equally important direction on the way to creating highly efficient animal husbandry is the widespread use of economic models. In practical work, the breeding value of an animal is determined by many features with different economic significance. According to the test results of Kazakh white-headed bulls on their own productivity, they were carried out in accordance with the «Instructions for evaluating beef bulls on their own productivity and offspring quality» (Almaty, 2010) - No. 1 dated December 26, 2009. checking and evaluating beef bulls for the quality of their offspring and testing bulls for their own productivity (Order of the Ministry of Agriculture of the Republic of Kazakhstan dated 19.07.2010, No. 456, as well as the «Instruction for grading cattle of beef breeds» (Order of the Ministry of Agriculture of the Republic of Kazakhstan dated 16.06 .2000, No. 162)). The studies were carried out in «Aisulu» farm, «Dongelek» farm, «Hafiz» farm, «Chapaevsky» LLP, «Eset» farm, «Zhannat» farm, «Tolegen» farm, «Alem» farm and «Naryn» farm West Kazakhstan region. The results of the study showed that in the farm «Aisulu» the live weight of bulls when removed from the test at the age of 15 months. amounted to 401.7 kg, with an average daily gain of 810.8 g with a feed consumption of 7.0 feed units. Also, the indicators of the class and index evaluation of bulls based on the results of their testing for their own productivity had a similar trend in the farms of the «Dongelek» farm, «Hafiz» farm, «Eset»и farm and «Naryn» farm and corresponded to the standard and higher.
Ключевые слова
Табиғатта популяциялардың өмір сүру қабілеттігінің тұрақтылығын қалыптастыру үшін жабайы немесе сирек кездесетін жануарлардың түрлерін сақтау мен қалпына келтірудің әлемдік тәжірибесінде оларды питомникте өсіру жиі қолданылады. Бұл мақалада ақбөкендердің туылуынан бастап және одан кейінгі питомникте ұсталуының өсу және даму динамикасы келтірілген. Атап айтқанда, осы сирек кездесетін жабайы жануардың өсу және даму динамикасының ерекшеліктері туралы мәліметтер зерттелді. Ақбөкендердің жас төлдерінің туғаннан бастап жыныстық-жас жағдайына дейін өсу қарқынына салыстырмалы талдау жүргізілді, сонымен бірге кейбір биометриялық көрсеткіштер ескерілді: салмақ, дененің ұзындығы және оның жеке бөліктері, кеуде айналымы және т.б. Аталған зерттеулер Жәнібек және Казталов аудандарының аумағындағы ақбөкендердің жаппай төлдеу кезеңінде іссапарлар барысында, Батыс Қазақстан облысының Казталов ауданындағы Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университетінің питомнигі жағдайында жүргізілді.
Ключевые слова
Исследование выполнено при финансовой поддержке Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан (грант BR10264205). В статье рассмотрен вопрос оценки неизученной области спортивного рыболовства на ихтиоценоз Республики Казахстан Шардаринского водохранилища. Приведены станции наблюдений за любительским рыболовством за 2021 год по водохранилищу Шардара, а также выявлено видовое разнообразие уловов СЛР по водоему в целом. Предоставлен анализ сведений по использованию рыбных ресурсов в целях СЛР на водохранилище. Собраны данные о количестве прикрепленных природопользователей на водохранилище и о количестве проданных и реализованных ими путевок на 2021 г. Приведен информационный анализ по характеристикам изучаемого водоема, использованным инструментам и методам реализации. Приведены результаты тестовых анкетирований. Дана оценка посещаемости и количества рыболовов-любителей на водохранилище в летне-осенний период, а также плотность рыбаков на 1 км береговой линии. Представлены результаты экспериментальных обследований и их анализ на модельной территории. В статье предоставлены данные по протяженности участков вдоль побережья, разрабатываемых для СЛР. Дан общий обзор любительской спортивной рыбалки на водохранилище Шардара.
Ключевые слова
Берілген мақалада Шардара суқоймасының кәсіптік балық түрлерінің популяцияларының белсенді аулау құралдарындағы жағдайы сипатталған. Зерттеу нәтижелерінде Шардара суқоймасының физика-географиялық және ихтиологиялық жағдайларына талдау жасалды. Ғылыми зерттеу жұмыстары барысында суқойманың әрбір учаскелерінде белсенді кәсіптік ау құралдарында ауланған балық түрлеріне биологиялық талдаулар жүргізілді. Әрбір учаскедегі жылымдардың көлемі, яғни ұзындығы 1000 м биіктігі 10 м, қанаттарының тор көздері 45 мм және қалтасының торкөздері 36 мм құрады. Бүгінгі таңда суқоймадағы негізгі кәсіптік балық түрлері – сазан, күміс мөңке, торта, тыран, көксерке, қылыш, жайын, ақмарқа және ақ дөңмаңдай болып табылады. Белсенді ау құралдарында жиі кездесетін балық түрлері мөңке болып табылады ол жалпы аулаудың 25,9 % құрайды, ал популяцияның кәсіптік қоры аз түрлерге жайын мен дөңмаңдай жатады, олардың ихтиофаунасы аулаудың 2-5% аспайды. Жалпы, Шардара суқоймасында белсенді аулау құралы болып табылатын жылымдарды пайдалану кәсіптік популяциялардың шекті аулау мөлшерін тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, әр аймақтың су айдындарын ғылыми тұрғыда зерттеу маңызды мәселе болып қала береді.
Ключевые слова
Зерттеудің мақсаты Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университетінің «Аквакультура және ихтиология» зертхана базасында орналасқан жасанды жағдайдағы тұйық жүйелі сумен қамтамасыз ету қондырғыларында (ТЖСҚЕҚ) орыс бекіресінің (Acipenser gueldenstaedtii), сібір бекіресінің (Acipenser baerii) және пілмайдың (Acipenser nudiventris Lovetsky) жұмысшы-аналық табындарын (ЖАТ) қолдан көбейту үшін балықтардан балық шаруашылық көрсеткіштері мен қан құрамына зерттеулер жүргізу болып табылады. ТЖСҚЕҚ-ларындағы су сапасына баға берілді: гидрохимиялық, температуралық және оттегі режимдері. Су температурасы 20– 23 0С, суда еріген оттегі 7,0 – 8,5 мг/л. Дене ұзындығы бойынша орыс бекіресі пілмайдан 2,4 см-ге және сібір бекіресінен 2,5 см-ге ұзын. Салмағы бойынша орыс бекіресі 0,150-0,300 кг аралығында басқа түрлерден басымдық көрсетті. Бірақ қоңдылық коэффициенті бойынша сібір бекіресі пілмайдан да орыс бекіресінен де 4,4 %-ға жоғары болды. Сібір бекіресінің гемоглобин концентрациясы салыстырмалы түрде орыс бекіресінен 3,4%-ға, пілмайдан 20 %-ға жоғары. Сарысудағы ақуыз көрсеткіші орыс бекіресінен пілмайда 1,3 %-ға, сібір бекіресінде 6,1 %-ға төмен. Ал глюкоза көрсеткіші орыс бекіресінде және пілмайда бірдей. Сібір бекіресінде бұл көрсеткіш 11 %-ға жоғары. Холестерин көрсеткіші пілмай мен орыс бекіресінде салыстырмалы түрде шамалас, ал сібір бекіресінде 12,5-13 %-ға екеуінен де жоғары жоғары. Липид барлық балық түрлерінде де салыстырмалы жағдайда теңестіріліп сақталған. Осыған дейінгі зерттеулер көрсеткендей, бекіретұқымдастарының көпшілік түрлері қолдан өсіріп-көбейтуге тез бейімделгіш және сапалы, тірі қалу көрсеткіші жоғары ұрпақ беретін аналықтары мен аталықтарының үйірлерін қалыптастыруға болады.
Ключевые слова
Орал қаласының урбанизацияланған экожүйелерінің экологиялық жағдайын зерттеу нәтижелері ұсынылған. Топырақ жамылғысының өзгеру шарттары және рекреациялық аймақтардың ағаш өсімдіктерінің жағдайына әсер ететін экологиялық маңызды факторлар қарастырылады. Зерттеулерде физика-химиялық және рекогносцировкалық әдістері қолданылды. Азот, фосфор және калий жалпы ғылыми аясындағы қолданылатын әдістер арқылы анықталды. Ауыр металдар атомдық-абсорбционды әдісімен анықталды. Қараағаш жапырақтары вегетациялық кезеңде 1,5 м биіктікте алынды. Топырақ пен өсімдік үлгілері бір кезеңде анықтауға алынды. Қарқынды рекреациялық жүктемесі бар аудандарда: Киров атындағы саябақ пен Исатай мен Махамбет алаңының топырақтарында жоғары тығыздығы мен физикалық-химиялық қасиеттерінің нашарлауы байқалды. Топырақ тығыздығының коэффициенті ең аз болған Хан тоғайындағы участкілер. Қазіргі жағдайда Киров саябағына рекреациялық салмақ көп түсуіне байланысты жерлерінің тығыздығының артуы мен қатар ылғалдылық коэффициентінің кемуі байқалады. Сонымен қатар жоғары өндірістік-тұрмыстық жүктеме байқалған жерлердегі алынған үлгілерде топырақ жамылғысының трансформациясы мен қатар өсімдіктердің зиянды заттармен ластануы анықталды. Мақаланың материалдарында селитебті, қызмет көрсету, сондай-ақ қарқынды құрылысы бар учаскелерде улы металдар концентрациясының артуымен қатар физикалық және химиялық қасиеттерінің бұзылуы байқалады. Теріс, антропогендік факторлардың ұзақ уақыт әсер етуі жағдайында қаланың ағаш екпелерінің саны азайюы мүмкін және бұдан әрі ол рекреациялық әлеуеттін де төмендеуіне ықпалын тигізеді.
Ключевые слова
Авторами проведены исследование коэффициентов трения различных типов трущихся поверхностей заделывающего рабочего органа посевной машины взаимодействующего с почвой и семенным материалом. Из совокупности факторов влияющих на прорастание семян и развитие растений, их исследование направлены на фактор создаваемый в процессе заделки семян в почву, который осуществляется с помощью сошника. Это позволяет созданию оптимальных условий в почвенной среде, оказывающих благоприятное воздействие для роста семенного материала сельскохозяйственных культур. Результаты исследование углов и коэффициентов трения различных видов трущихся поверхностей задействованных в процессе посева, необходимы при проведении расчетов по обоснованию геометрических размеров совершенствованного сошника и определению его тягового сопротивления. Подробно приводятся описание лабораторной установки, последовательность проведения опытов, представлена схема для определения угла трения, результаты замеров величин, выполненных при определении физико-механических свойств трущихся поверхностей, представляющие собой ряды цифр и имеющих определенное отклонение относительно средней величины и методика обработки экспериментальных данных. Также приведены результаты математической обработки опытных данных в которых коэффициент вариации составил менее 10 %, что показывает на незначительную степень рассеивания данных, а совокупность данных является однородной. Ошибка проведённых опытов составила менее 5 %.
Ключевые слова
Отамалы дақылдарының жоғары өнімін алу үшін арамшөптермен және аурулармен күресудің технологиялық тәсілдерін, қосымша қоректендіруді және қатараралық механикалық өңдеуді біріктіруге негізделген егістіктерді өңдеудің энергия үнемдейтін технологияларын қолдану қажет. Ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру кезінде ауылдық тауар өндірушілер озық агротехникалық тәсілдерді қолдана отырып энергия-ресурс үнемдейтін технологияларды игереді. Технологиялық операцияларды орындаудың уақтылығы мен сапасына сайып келгенде өңделетін дақылдардың түсімділігі байланысты. Өнімділіктің өсуі жоғары өнімді сорттар мен будандарды қолдану ғана емес, сонымен қатар Отау дақылдарын өңдеу және жинау бойынша технологиялық операцияларды орындау кезінде өнімділігі жоғары агрегаттарды пайдалану есебінен болды. Жыртылған дақылдарды өсірудегі маңызды агротехникалық тәсілдердің бірі тиімді тыңайтқыштар мен өсімдіктерді химиялық қорғау құралдарын қолдана отырып егістіктерді өңдеу болып табылады. Сондықтан, жыртылған дақылдар егісін оның өсуі мен дамуы кезеңінде тиімді өңдеу қызылша алқаптарының өнімділігін арттырудың негізгі резервтерінің бірі болып табылады. Осыған байланысты агрегаттың бір өтуі үшін қатараралық механикалық өңдеуді, гербицидтерді таспалы енгізуді және өсімдіктерді тамырдан тыс қоректендіруді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін технологияны және құрамдастырылған техникалық құралдарды әзірлеу жолымен өсімдіктердің вегетациясы кезеңінде отамалы дақылдар егістіктерін өңдеу сапасын арттыруға бағытталған ғылыми зерттеулер осы жұмыстың негізін құрайды және оның өзектілігін айқындайды.
Ключевые слова
Мақалада ауыл шаруашылығы саласын цифрлық трансформациялау процесінде енгізілетін әртүрлі технологиялар қарастырылады. Заттар интернеті (IoT), смарт-фермалар, ПҰА, қашықтықтан зондылау сияқты технологиялардың мүмкіндіктері мен перспективалары көрсетілген. Бұл технологиялар шаруашылықтағы үдерістерді және оны басқаруды оңтайландыруға, еңбек өнімділігін арттыруға, шығындарды азайтуға, саланың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, сондай-ақ өндіріс-өңдеу-сату тізбегіндегі өзара іс-қимылды жақсартуға мүмкіндік береді. Farming-as-a-Service және ферманың цифрлық көшірмесі тәріздес цифрландырудың жаңа тұжырымдамаларының мүмкіндіктері мен перспективалары қарастырылды. Қазақстанда енгізіліп жатқан цифрлық технологиялардың мысалдары көрсетілді. Цифрлық технологиялардың жылдам дамуы мен қолжетімділігінің өсуін назарға ала отырып, ең заманауи технологияларды енгізу негізінде ауыл шаруашылығы саласын жаңғырту Қазақстан үшін өте маңызды мәселенің бірі болып отыр. Сонымен қатар, отандық IT мамандарын даярлау үшін жағдай жасау өзекті міндет болып табылады.
Ключевые слова
Проанализирована теория и практика определения и научно обоснованного прогнозирования порчи, а также сохранения/потери питательной ценности, основных групп пищевых продуктов в процессе их хранения в соответствии с современными требованиями пищевой безопасности и ресурсосбережения. Установлено, что для динамического определения срока годности продуктов необходимо учитывать следующие факторы: внутренние (физические, химические, биохимические и микробиологические загрязнения), внешние (климат, экология, методы ведения сельского хозяйства, условия хранения и реализации, а также взаимодействие с людьми). Кинетику потери качества использовали как характеристику факторов, действующих при хранении и реализации продукции. Они включают модели жизненного цикла микроорганизмов (микробиологический прогноз), физические характеристики (например, текстура и цвет) и химические/биохимические параметры, влияющие на факторы питания и токсикологические факторы. Основные процессы порчи пищевых продуктов можно разделить на физические (структурно-механические), химические и микробиологические. Между ними существует корреляционная связь и в большинстве случаев наблюдаются все три вида порчи. Они связаны между собой по законам нелинейной зависимости и влияют друг на друга. При хранении пищевых продуктов существует несколько основных факторов, влияющих на длительность хранения и определяющих вид порчи: температуру, pH, активность воды, наличие кислорода, интенсивность светового потока, разнообразие и свойства ингредиентов, а также продуктов их распада. Математические модели прогнозирования способности продуктов хранения часто интегрированы в более общие модели качества пищевых продуктов. Модели показателей качества позволяют понимать, прогнозировать и контролировать процессы в течение периода хранения и реализации пищевых продуктов.
Ключевые слова
Орталықтандырылмаған аймақтардың тұтынушыларын электрмен жабдықтау үшін дизель генераторлары кеңінен қолданылады. Жанармай шығынын азайту үшін бұл генераторлар жел мен күн энергиясын пайдаланатын қондырғылармен толықтырылды. Электрлендірудің әртүрлі деңгейіндегі фермерлік шаруашылыққа арналған жүктемелерге талдау, сондай-ақ жел-дизель қондырғыларын құру сұлбаларына талдау жүргізілді. Осындай қондырғылар негізінде фермерлік шаруашылықты электрмен жабдықтау жүйесінің техникалық-экономикалық көрсеткіштерін жа қсартуға мүмкіндік беретін техникалық шешімдер ұсынылды. Автономды электрмен жабдықтау жүйесіндегі энергия ағынын басқару мәселелері қарастырылды. Энергия көздері ретінде дизель генераторы, жел генераторы және күн панельдері болып табылады. Энергия ағындары тұрақты тоқ тізбегінде жинақталып қосылады, содан кейін айнымалы токтың электр энергиясына түрлендіріледі.
Ключевые слова
Қaзіргі зaмaнғы өндіріcте электр энергияcы aca қозғaлыcтaғы күш болып тaбылaды. Электр энергиясын пайдалану үшін энергияның басқа түріне, cоның ішінде жaрық энергияcынa оңай aйнaлдыруғa болaды. Елімізде өндірістің барлық салаларында, көшелерде, үй-жайларда жaрықтың электрлік көздері, жарықтандыру құрылғылары кең aуқымдa қолдaнылудa. Біз, бұл мақалада энергия үнемдеу мақсатында өндірістік ғимараттарда қолданылатын доғалық сынапты люминесцентті шырағдандарды заманауи жарықдиодты шырағдандарға ауыстыру жолдарын талдаймыз. Түстердің кең ауқымындағы ашық түсті жарықдиодтардың жасалуымен, қазір ақ түсті, жарық диодтары жарықтандыру технологиясының барлық салаларында кең қолданыс тапты. Жарықдиодты шамдарды қолдану аясын екі санатқа бөлуге болады: жарықтандыру және тікелей жарықдиодты шамды пайдалану. Тарифтердің өсуіне және электр энергиясын тұтынуға шектеулерге байланысты энергияны үнемдейтін жарықдиодты жарықтандыру жүйесі өзекті болып келеді. Мұндай жарықтандырудың өзіндік артықшылықтары бар. Мысалы, жарықдиодты жарықтандырудың артықшылықтары жарықдиодты шамдардың ұзақ қызмет ету мерзімін және жарық ағыны бірдей басқа жарықтандыру құрылғыларына қарағанда аз қуат тұтынуын айтуға болады. Елімізде өндірістің барлық саласында заманауи жарықдиодты жарықтандыру құрылғыларын пайдалану электр энергиясын тұтыну көрсеткіштерін төмендетуге әсерін тигізеді.
Ключевые слова
В данной статье рассмотрены современные методы развития деятельности предприятий, занимающиеся услугами по оказанию технического обслуживания и ремонта легковых автомобилей. Рассмотрены модели сервисных предприятий по ремонту легковых автомобилей. Рассматривается нынешняя ситуация на рынке сервисных услуг по обслуживанию автомобилей в Республике Казахстан, а также способы поддержания работоспособности предприятий в резко меняющейся сфере автомобильной промышленности. Представлена статистика производства легковых автомобилей в период 2013-2021 год. Также представлен оборот продаж легковых автомобилей дилерскими центрами за 2020 и 2021 года. Проведен анализ показателей характеризующих комплексную оценку производственной деятельности компаний по автосервису. Представлены статистические данные по количеству легковых автомобилей с разным сроком эксплуатации, с помощью которых описывается потребность в совершенствовании предприятий занимающихся услугами по техническому обслуживанию автомобилей и их ремонту. Описываются проблемы, возникающие перед станциями технического обслуживания не являющимися дилерскими центрами. Проведен анализ современных мероприятий по совершенствованию работы автосервисных предприятий с учетом сложившейся ситуации в Казахстане. Сделан общий вывод по данным методам и представлены вариации использования возможных способов развития в нескольких ситуациях.
Ключевые слова
Пробиотиктер тірі микроорганизмдер болып табылады, оларды жеткілікті мөлшерде тұтынған кезде тұтынушылардың денсаулығына бірқатар пайда әкеледі. Оларға ішек микрофлорасын жақсарту, иммундық жүйені белсендіру, қан құрамындағы холестеринді төмендету және ауру қоздырғыштардың өсуін тежеу жатады. Зерттеу жұмыстарының барысында Bifidobacterium bifidum және Lactobacillus acidophilus бактерияларының дақылдарын балмұздақ құрамына енгізу арқылы функционалды өнімдер ассортиментін ұлғайту көзделді. Еліміздің функционалдық тағамдар өндірісін дамыту барысында гүл тозаңы және пробиотикалық бактериялармен байытылған балмұздақ өндіру технологиясын әзірлеу өзекті болып табылады. Мұндай өнімдер халықтың денсаулығын сақтауға және жақсартуға ықпал етеді, дұрыс тамақтанбаумен байланысты аурулардың алдын алады. Балмұздақ ең танымал мұздатылған сүт өнімі болғандықтан, ол пайдалы және алмастырылмайтын компоненттер арқылы адамзат тамақтануын жақсарту қабілетіне ие. Алайда, балмұздақтың негізгі компоненттерін азайту немесе стандартты рецептураға ерекше қоспаларды енгізу балмұздақтың органолептикалық сипаттамалары мен сақталу тұрақтылығына кері әсерін тигізбеуі керек. Сүт қышқылды балмұздақты байыту мақсатында гүл тозаңының 3%, 5% және 7% концентрациясы енгізілді және балмұздақ қоспасының рецептуралары дайындалды. Байытылған сүт қышқылды балмұздақ қоспасына жүргізілген зерттеулер нәтижесінде гүл тозаңының 5% және 7% концентрациясын енгізу органолептикалық және физикалық көрсеткіштеріне теріс әсерін тизгізетіндігі анықталды. Балмұздақ өнімдерінің тартымдылығын жоғары деңгейде сақтау үшін тағам өнеркәсібі үнемі қиындықтарға тап болады, өйткені функционалды балмұздақ пайдалы ғана емес, сонымен қатар дәмді болуы керек. Осы орайда, гүл тозаңының 3% концентрациясымен байытылған сүт қышқылды балмұздақ барлық зерттеулер бойынша ең жақсы көрсеткіштерді көрсетті және өндісірке енгізу ұсынылды.
Ключевые слова
Modern knowledge about diet and health is increasingly pushing the use of foods with functional properties that meet the requirements of healthy food. The present work considers the possibility of producing mayonnaise sauces using a balanced fat base and collagen hydrolyzate as a functional additive, which has emulsifying properties and is a source of protein. The aim of the work was the development of formulations and analysis of physicochemical, organoleptic indicators according to the scoring system and safety indicators of new mayonnaise sauces with functional properties. It has been established that the use of a base and a functional additive balanced in terms of fatty acid composition makes it possible to obtain sauces with good organoleptic characteristics: a characteristic structure, pronounced taste and aroma (assessed with high scores). According to physical and chemical indicators, new types of mayonnaise sauce meet the requirements of the standard. In terms of product quality indicators, namely, microbiological safety indicators comply with the standards established by the Technical Regulations of the Customs Union.