Нижне-Волжск АШ ҒЗИмен Орал ауыл шаруашылық тәжірибе станциясы шығармашылық ынтымақтастық аясында, көп жылдық шөптерді жабынды егіс аркылы арттыруды зерттеуге стационар салынган болатын. Мал шаруашылық саласын ескермей егіншілікте жетістікке жету мүмкін емес, көптеген егісте үлкен жастағы сабақты шөптерді жабынды егіс аркылы арттыру мәсілісі карастырылған. 2015 жылы Орал ауыл шаруашылық тәжірибе станциясында «РАНЧО» алғашқы сынақтар ескі көп жылдық шөптерде (15 жас және одан жоғары) Батыс Қазақстан жағдайында жасылдандырудың осы әдісінің тиімділігін растады. Батыс Қазақстан жағдайында қуат үнемдеу жиынтығын іс-шаралары ретінде өсіп кеткен еркек шөп шымды чизельмен қопсытып азотпен байыту аркылы алкабын жақсарту және аймақтық топырақтардың физикалық - агрохимиялық қасиеттерің және шөптің бастапқы өнімділігімен түқымдығын қалпына келтіруді қамтамасыз етеді. Соңғы жылдардың зерттеу нәтижелері дәлелдеген көп жылдық шөптерді чизельмен өңдеу қолдана отырып, жабынды егістегі түйежонышқа және эспарцет өсімдіктерінің өсуіне және дамуына әсер етті. Орал тәжірибе станциясында «РАНЧО» кондырғы мен 0,32-0,35м тереңдігімен 10-15 жылдық көп жылдық шөпті және тыңайтқыштар (N20 кг/га) нұсқа өнімділігін жоғарлатты. Көп жылдық шөптерді өңдеу технологиясын пайдаланып мал азықтық өнімін арттырудың маңызы зор онымен қатар каштан топырактың құнарлылығын сақтайды. Батыс Қазақстан даласында көп жылдық шөп алқабын пайдалану өмірің 20 жылға дейін ұлғайту мүмкіндік береді.
Ғылым және білім / Наука и образование
2018. — Выпуск 2
Содержание:
Зерттеулер Батыс Қазақстан облысының құрғақ далалы жағдайында жағдайындағы судан шөбінің орым массасын шабу биіктігінің ең оңтайлы көрсеткіші 5 см екенін көрсетті. Шабылу биіктігін 10-15 см-ге дейін көтеру судан шөбінің өнімділігінің азаюына алып келеді. Сонымен қатар, пішендеме мен сүрлем өндіру үшін судан шөбі мен жүгерінің аралас егісі ең оңтайлы болып танылды.
Ключевые слова
Қазіргі таңда сабақ тат (Puccinia qraminis Pers) ауруы бидайдың кең тараған және қауіпті ауруы болып табылады. Астық дақылдарын сабақ татынан қорғау өзекті мәселенің бірі. Далалық және зертханалық жағдайда сабақ тат ауруына төзімділікті анықтау мақсатында тоқсан шет елдік үлгі бидай сорттары мен жеті отандық ауруға қалыпты сорттарына фитопатологиялық талдау жұмыстары жасалынды, жасанды жолмен залалдандыру нәтижелерінің көрсеткіші бойынша алты төзімді сорт, олар Лине-С-19SB, Лютесценс 7-04-4, Карберри, Уралосибирская, Эритроспермум 85-08, Лютесценс 6-04-4, жиырма бес сорт түрлері қалыпты және жиырма үш сорт түрі орташа төзімсіз, отыз төрт сорт түрі төзімсіз, сонымен қатар аралас көрсеткіш көрсеткен (R-S тип түрі) екі сорт Лютесценс 186-04-61 және Сери. 2017 жылы жаздық жұмсақ бидай сорттарының фенологиялық талдау көрсеткіші бойынша масақтану мерзімі маусым айының екінші жартысынан шілде айына дейін жалғасқанын көруге болады. Бұл сорттардың масақтануы 19-ші маусымнан 9-шы шілде аралығында болды. Ең кеш масақтанған деп мына сорттарды атап көрсете аламыз; Gvk2055-1, Lutestsens 2, Vladimir, Eritrospermum 85-08, Lutestsens 220-03-45, Eritrospermum 23707, Tornado 22, Lyutestsens 208-08-4, Lyutestsens 27-12, Lyutestsens 7-04-10, P-23-17 Tulaikovskaya, 10 Tobolskaya, Shortandinskaya 2012, Akmola 2, Tselina50, Fiton 41, Pavlodarskaya, Yubileynaya, Karagandinskaya 31, Fiton-С-54sb бұл аталған сорттардың масақтану мерзімі 1-ші шілдеден 9-ші шілде аралығында болды. Қалған бидай сорттарының масақтану мерзімі 19-ші маусымнан 30-шы маусым аралығында болды, бұл сорттарды масақтану мерзімін орташа деп айтуға болады.
Ключевые слова
Мақалада шет ел үлгі бидай сорттарының сабақ татына иммунды, генетика-селекциялық зерттеулер және оған қарсы күресу шаралары қарастырылған. Еліміздің бидай өсіретін аймақтарында сабақ тат (Puccinia qraminis Pers) ауруының таралуы мен дамуына фитосанитарлық мониторинг жүргізілді. Бидай үлгілеріне иммунды-фитопатологиялық және генетика-селекциялық бағалаулар жүргізу арқылы ауруға төзімді әрі өнімділігі жоғары үлгілер анықталды. Далалық және зертханалық жағдайда сабақ тат ауруына төзімділікті анықтау мақсатында 90 шет елдік үлгі бидай сорттары мен 7 отандық ауруға қалыпты сорттарына фитопатологиялық және құрлымдық белгілеріне талдау жұмыстары жасалынды, жасанды жолмен залалдандыру нәтижелерінің көрсеткіші бойынша 6 төзімді сорт, олар Лине-С-19SB, Лютесценс 7-04-4, Карберри, Уралосибирская, Эритроспермум 85-08, Лютесценс 6-04-4, 25 сорт қалыпты және 23 сорт орташа төзімсіз, 34 сорт төзімсіз, сонымен қатар аралас көрсеткіш көрсеткен (тип реакциясы R-S) 2 сорт Лютесценс 186-04-61 және Сери. Республикада тат ауруы кеңінен таралған, сары тат оңтүстік, шығыс және оңтүстік-шығыстың таулы аймақтарында, сабақ таты солтүстік облыстарының орманды және жазық жерлерінде, сонымен қатар батыста кездеседі. Бидайды залалдайтын тат түрлері Қазақстанның территориясының 65% жерінде таралған. Сонымен қатар мақалада Қазақстанның онтүстік шығысында сабақ татының (Puccinia qraminis Pers) зияндылығы мен биологиялық ерекшелігі қарастырылған. Сабақ татының қатты таралуы Қиыр шығыста, Солтүстік Кавказда, кейбір Украина және Қазақстанда.
Ключевые слова
The article presents the results of the study of meat qualities of the new Jangaly intrafactory type of Kushum breed horses in the three basic farms of the West Kazakhstan region. Slaughtering qualities, varietal cut, morphological composition of carcasses and food safety were carried out according to the general accepted methods and present state meat standard. It was established that the linear sturdy and the body index of the experimental stallions are characterized as massive animals (133,2-135,6 units). The carcass yield of foals from 2,5 years old foals was 52,9-54,4%. The maximum weight of carcass in young animals from the line of Laskovoy was 266,1 kg, the smallest was in foals of the main type from the Baikal line, 252,3 kg., respectively. Carcasses of young animals from the line of Hitrets occupy an average of 259,4 kg, which corresponds to the index of the intrafactory type of Jangaly (259,3 kg). The difference is highly reliable (td = 5,14, td = 5,50). The sort (class) composition of carcasses in relative terms did not have any noticeable differences. The yield of slaughter products varies within the limits of: kazy (handmade sausage) 9,7-10,0%, zhal (withers) 1,1-1,2, I-class 50,5-50,9%, Class II – 32,9-33,5 and III – 5,1 – 5,2%. According to the morphological composition of the carcass, 2,5 year old foals in relative figures for the content of pulp and fat are in the range of 78,6-79,4%, bones – 17,3-17,8% and tendons – 3,3-3,6%. In productive horse breeding of the West Kazakhstan region, with pasture maintenance, it is more expedient to keep horses of Kushumian breed of massive and basic or Jangaly intrafactory type.
Ключевые слова
Приводятся результаты химического анализа мясной продукции при использовании пробиотической добавки Биодарин в кормлении телок симментальской породы. Тёлки I (контрольной) группы уступали молодняку II и III опытных групп по массовой доле сухого вещества в средней пробе мяса-фарша на 1,8% и 3,97%, концентрации протеина – на 0,92 % и 1,23% и содержанию экстрагируемого жира – на 0,87% и 2,73% соответственно. Вследствие более высокой массовой доли протеина и жира в средней пробе мяса-фарша тёлки II и III опытных групп превосходили молодняк I группы по концентрации энергии в 1 кг мясной продукции. Так разница в их пользу по энергетической ценности 1 кг мякоти составляла соответственно 496 кДЖ (5,50%) и 1273 кДж (14,11%). Аналогичная закономерность наблюдалась и по концентрации энергии в мякоти полутуши животных опытных групп. При этом преимущество телок II и III опытных групп составила соответственно на 75,34 МДж (9,63%) и 179,3 МДж (22,93%). По спелости мяса животные опытных групп имели преимущество над аналогами из контрольной на 2,01% и 5,9%. Более благоприятным соотношением питательных веществ в длиннейшей мышце спины характеризовались животные II и III опытных групп, получавшие в составе рациона кормовую добавку Биодарин. Телки этих групп превосходили аналогов I (контрольной) группы по содержанию протеина соответственно на 0,56% и 0,90%, жира – на 0,14% и 0,41%. Установлено, что по концентрации энергии в 1 кг мышечной ткани тёлки I группы уступали аналогам II и III опытных групп на 151 кДж (3,21%) и 314 кДж (6,69%). Аналогичная закономерность наблюдалась и по валовой энергии всей в мышечной ткани полутуши. Преимущество телок II и III опытных групп составляло соответственно 28,04 МДж (8,50%) и 51,59 МДж (15,64%). Вследствие большей концентрации триптофана в длиннейшей мышце спины тёлки II и III опытных групп превосходили молодняк I (контрольной) группы по величине белкового качественного показателя на 0,18 ед. (2,98%) и 0,36 ед. (5,96%). Причём тёлки III группы превосходили аналогов II группы по данному показателю на 0,18 ед. (2,89%).
Ключевые слова
Приводятся результаты изучения свойств жиропота баранов-производителей южноуральской, алтайской, ставропольской, северокавказской мясо-шерстной пород. Установлено, что лучшей сохранностью и стойкостью к воздействию факторов внешней среды характеризовался воск баранов-производителей ставропольской породы. В то же время установленное внутрипородное разнообразие по биохимическим константам и числам шерстного жира свидетельствует о больших возможностях селекционного совершенствования животных тонкорунных и полутонкорунных пород по качеству жиропота.
Ключевые слова
В статье приводятся результаты изучения шерстной продуктивности баранов-производителей южноуральской, алтайской, ставропольской северокавказской мясошерстной пород. Наивысший настриг шерсти (в оригинале) отмечен в 5-летнем возрасте у баранов тонкорунных пород (южноуральская – 12,0±0,63; алтайская – 11,71±0,30; ставропольская – 10,36±0,28) и в 4-летнем возрасте у баранов полутонкорунной северокавказской породы (11,10±0,45). У баранов всех пород наибольшей длина шерсти была на бочке, на других топографических участках руна этот показатель был ниже. Шерсть производителей всех пород характеризовалась достаточной уравненностью по длине, о чем свидетельствуют сравнительно низкие значения коэффициента изменчивости. Исследования показали, что бараны ставропольской породы по густоте шерсти на оцениваемых топографических участках руна превосходили сверстников других групп. Так, их преимущество по густоте шерсти на боку над баранами южноуральской, алтайской и северокавказской пород составляло соответственно 28,9%, 28,3%, 112,9% (Р
Ключевые слова
Мақалада қара-ала тұқымы сиырларының сүт өнімділігі мен сүт құрамы көрсеткіштерін ғылыми зерттеу нәтижелері берілген. Бұл тұқымның қарқынды технологияларға бейімделуі жоғары, дене тұрпаты мықты, машиналық саууға жарамдылығы, сүтті жоғары жылдамдықта беруі, төлдерінің жедел өсуі және сүт өнімділігінің генетикалық потенциалы жоғары. Сондықтан, мақалада «Ижевский» ӨК-гі өсірілетін қара-ала тұқымы сиырлары сүтінің өнімділігі мен құрамын, сапалық және сандық көрсеткіштері келтіріліп, қажетті талдаулар жасалған.
Ключевые слова
The main reason for this is incomplete coverage of animals for serological studies and the absence of a domestic test system for immuno-enzyme analysis. In modern conditions, the basis for laboratory early in vivo diagnosis of leukemia of cattle, on which the system of preventive measures relies, is the serological method of research - the reaction of immunodiffusion in the agar gel and the method of enzyme immunoassay, which determine the infection of herds with the leukemia virus. Immunoenzymatic analysis is based on the immunological response of the antigen-antibody response and the use of monoclonal antibodies or antigens marked with enzymes as an indicator of this reaction. For this purpose, we immunized mice with a concentrated antigen of the leukemia virus of bovine animals obtained lymphocytes producing specific antibodies and fusing them with myeloma lines of cells X63-Ag8.6.5.3, clones of hybrid cells, from them one strain stably producing enzymes of monoclonal antibodies with molecular mass of 51 and 24 kDa to the leukemia virus of bovine animals and from 2 × 107 M-1 to 4 × 108 M-1.
Ключевые слова
To date, researchers have a fairly large set of methods for extracting and purifying DNA, and these methods continue to be improved and modified with reference to new research objects. In connection with the variety of living objects, there are no universal methods of DNA isolation. The use of this or that method of DNA isolation is dictated, firstly, by the specificity of the material being studied, and secondly, by what purpose is pursued: the production of total, nuclear, chloroplast DNA or other of its preparations. The DNA isolation method should be relatively simple, well reproducible and allow for the rapid production of sufficient quantities of satisfactorily purified DNA preparations. The yield of DNA depends on the nature of the starting material and is due to the content of DNA in this tissue, as well as the presence and nature of impurities that interfere with DNA purification. In the article, based on literature sources and own research, the results of studies on the selection of the optimal method for isolation of Pasteurella multocida DNA from biological material are presented. As a result of the selection of the optimal methods for isolation of Pasteurella multocida DNA from biological material, it was determined that all methods of DNA extraction used in the work are quite acceptable for the extraction of Pasteurella multocida genomic DNA.
Ключевые слова
This article compares the contents of vitamins and minerals in meat of healthy and sick pigs with circovirus infection. The nutritional value of meat depends on the quantitative ratio of water, protein, fat, the content of essential amino acids, polyunsaturated fatty acids, vitamins, micro- and macroelements, and organoleptic indices of meat. Vitamin B1 in the body is very necessary for proper metabolism. Vitamin B1 in the meat of a sick animal was 0,68 mg, and in the control group – 0,81 mg.Vitamin E improves the function of muscles and gonads. It is present in the composition of vegetable oil, in seeds of walnut, legumes and corn, and vegetables. Vitamin B2, like other vitamins is necessary for normal growth, it is involved in biological processes. Vitamin B2 is 0,23 mg in the control group, 0,14 mg in the experimental group.Vitamin E in the meat of a healthy animal was 0,52 mg, and in the meat of a sick animal, 0,39 mg. Vitamin PP is necessary for carrying out the processes of biological oxidation in the body. In sufficient quantities in the liver and kidneys, yeast, meat and milk, as well as in peas, large beans, in the composition of grain flour. Vitamin PP was 3,86 mg in the control group, 3,11 mg in the experimental group.
Ключевые слова
The data on the selection of a breeding strain are given for the purpose of obtaining an attenuated strain of salmonella. Our studies showed that the strains studied preserved the typical morphological, tinctorial, cultural, antigenic and pathogenic properties characteristic of the corresponding salmonella serovars. The studied S. dublin 76 strain was selected as the initial strain for use in the development and design of a live vaccine (using the attenuation method) against bovine salmonellosis. The task of our further research was to obtain an attenuated strain of salmonella, to study its biological properties, to use it as a vaccine strain for the production of a live vaccine against bovine salmonella. The strain Salmonella dublin 31, obtained by the genetic method. The Salmonella dublin 31 strain is deposited in the Collection of Microorganisms of the Republican State Enterprise «Scientific Research Institute of Biological Safety Problems» of the Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan (RSE NIIPBB KN MES RK). Collection number M-42-15 / D.
Ключевые слова
Мақалада дезинфекциялық препараттардың уыттылығы мен қауіптілігін зерттеу, жергілікті тітіркендіргіш әсерін анықтау, аллергиялық әсерін анықтау, кумулятивті қасиеттерін зерттеу жұмыстары жүргізілді. Ғылыми зерттеу жұмыстары барысында ББЗ негізінде құрастырылған «Пенодез» және «Неомаскан» препараттарының токсикологиялық қасиеттері анықталды.
Ключевые слова
Бұл мақалада біз кампилобактериозбен ластанған құс ұшаларындағы өзгерістер мен оның етіне физикалық-химиялық әдістер бойынша талдау жүргіздік. Физикалық-химиялық зерттеулер нәтижесінде ауырған құс етінің рН-ы қышқылды ортаға ауытқып, ұшпа май қышқылдары мөлшерінің анағұрлым жоғарылауын және пероксидаза реакциясы теріс нәтиже бергенін байқадық. Біздің елімізде кампилобактериозбен ауырған құстың етіне ветеринариялық-санитариялық сараптама әлі ешкім бермеген. Жалпы кампилобактериоз инфекциясымен ауырған құс ұшалары қандай өзгерістерге ұшырайтыны туралы және кампилобактериозбен ауырған құс етінің химиялық құрамы қаншалықты өзгеретіні туралы бірде-бір мәлімет жоқ. Сондықтан да біз өз зерттеуімізде кампилобактериозды жұқтырған құс етінің физикалық-химиялық көрсеткіштері мен химиялық құрамының көрсеткіштерін есептеу арқылы сау құс етімен салыстырмалы түрде өзгерістерін көрсетіп, инфекциямен ластанған құс ұшасына ветеринариялық-санитариялық сараптама беруді көздедік. Ауырған құстың етінің химиялық құрамын анықтау барысында келесідей нәтижеге қол жеткіздік. Су мөлшері кампилобактериозбен ауырған құс етінде сау құс етіне қарағанда біраз жоғарылайтынын анықтадық. Сонымен қатар, сәйкесінше кампилобактериозды жұқтырған құс етінде ақуыз, май, экстрактивтік заттардың мөлшерінің сау құс етімен салыстырғанда біраз төмендеуін көрдік.
Ключевые слова
Республикамызда мал басын көбейту және одан алынатын өнімдердің сапасын арттыруда үлкен кедергі келтіретін инвазиялық аурулар. Оның ішінде елімізде кеңінен таралған, экономикалық және әлеуметтік маңызы бар инвазияның бірі ірі қара саркоцистозы. Мал басының саркоцистозбен зақымдану көрсеткішінің жоғарлылығы паразиттің даму кезеңінің күрделілігі, паразитпен макроорганизм (ие) арасындағы байланыстың толық анықталмауы бұл инвазияны жете зерттеуді талап етеді. Елімізде ірі-қара саркоцистозының кең таралуына байланысты, адам денсаулығын сақтау үшін, саркоцистозбен зақымданған мал етінің сапасын биологиялық және тағамдық тұрғыдан анықтау, оның ветеринариялық және санитариялық нормаларын жүйеге келтіру ветеринария ғылымының өзекті мәселесінің бірі болып табылады. Жұмыс нәтижесі тағамдық өнімдердің сапасын бағалауға арналған арнайы ережелер мен нұсқаулар дайындауға негіз бола алады. Мақалада ірі қара мал етінің химиялық құрамы, еттің сапасы, тағамдық құндылығы туралы түсінік береді. Еттің сапасы ылғалдылығына, белок мөлшеріне, күл, дәрумендер және олардың ара-қатынасына тығыз байланысты. Осыған байланысты, ірі-қара етінің саркоцисталармен зақымдану деңгейіне байланысты еттің химиялық құрамын зерттедік.
Ключевые слова
Для улучшения продуктивности крупного рогатого скота необходима ликвидация нематодозов, которые широко распространены на территории Республики Казахстан и наносят большой экономический ущерб. Осуществление мер борьбы с гельминтами возможно лишь при знании краевых особенностей биологии и эпизоотологии заболеваний, диагностики и правильного выбора антигильминтиков. Животные в Сырымском районе Западно- Казахстанской области, в частности, в крестьянском хозяйстве «Серик» инвазированы стронгилятами пищеварительного тракта из родов Nematodirus, Ostertagia, Cooperia, Haemonchus, Trichostrongylus. Экстенсивность инвазии молодняка крупного рогатого скота стронгилятами из рода Nematodirus составила 50,2%, а интенсивность инвазии в среднем 16,7 экз./гол.; род Ostertagia экстенсивность инвазии 10,4%, интенсивность инвазии составляет 91,2 экз./гол.; род Cooperia экстенсивность инвазии 8,5%, интенсивность инвазии 82,4 экз./гол.; род Haemonchus экстенсивность инвазии 5,3%, интенсивность инвазии 79,2 экз./гол.; экстенсивность и интенсивность инвазии стронгилятами из рода Trichostrongylus составили 11,4% и 31,4 экз./гол., соответственно. Наибольшую эффективность показали аверсект и альвет, наименьшую - левомизол. Альвет показал экстенэффективность 90%, а интенсэффективность 98%, экстенэффективность левомизола составило 80%, а интенсэффективность 95%, у аверсекта экстенэффективность и интенсэффективность равны 100%.
Ключевые слова
Сальмонеллезы относятся к группе кишечных инфекций, однако борьба с ними и их профилактика значительно сложнее, чем с другими желудочно-кишечными инфекциями. Это связано с широкой циркуляцией многочисленных сероваров сальмонелл в природе, полиэтиологичностью, разнообразием путей внедрения в организм животного и человека.Приведены данные по идентификации возбудителей, выделенных от больных, павших и здоровых новорожденных телят. В условиях хозяйств мы изучали клиническую картину заболевших телят, а также отмечали некоторые признаки проявления сальмонеллеза среди взрослого поголовья крупного рогатого скота. В хозяйстве заболевание телят сальмонеллезом наблюдалось в возрасте от 10 до 60 дней. Биологические свойства выделенных культур изучали по культуральным, биохимическим, антигенным свойствам. Проведенные исследования по изучению морфологических, тинкториальных, культуральных и биохимических свойств 179 культур, выделенных от больных и павших телят, а также из фекалии здоровых телят были типичными для рода Сальмонелл. При идентификации 179 культур сальмонелл, заболевания телят а также из фекалии здоровых телят установлено, что к Salmonellа dublin относятся – 121(68,0%), S.typhimurium - 38 (21,0%) культуры, Salmonellа enteritidis – 20 (11,0%).
Ключевые слова
Желінсау (Mastіtіs) – желіннің қабынуы. Желінсау ауруының әсерінен кейбір шаруашылықтардың сүт өндіру көрсеткіші едәуір төмендейді. Ауырып жүргенде және клиникалық жазылғаннан кейін 1 сиырға шаққанда жылына орташа есеппен 10-15% сүті жоғалады. Кейбір сиырлар тіпті сәтті емделген соң да сүт безінің ұлпасының өзгеруі салдарынан бұрынғыдай сүт бермейді. Субклиникалық желінсаумен сиыр желінінің төрттен бір бөлігі зақымданғанның өзінде әрбір ауру сиырдан орта есеппен сүт 10-15% кем алынады екен. Желінді сауынға дейін және сауыннан кейін санитариялық өңдемеу сүтке көптеген микрофлораның түсуіне жол береді. Желінді арнайы препараттардың көмегімен сапалы өңдеуге ауылшаруашылығы өнімдерін өндірушілер міндетті түрде көңіл аударуы қажет. Бірақ оң нәтижеге жетуі үшін бұл препараттардың сапасы өте жоғары, залалсыздандырушылық қасиеті және желінді күтетін қасиеті болуы керек.Осыған орай, біздің алдыға қойған мақсатымыз субклиникалық желінсауды алдын алу мақсатында қолданылатын сауудан кейінгі желін бетіне қабықша түзетін жаңа отандық препарат құрастыру және осы препараттың микроорганизмдерге қарсы тұру белсенділігін зертханалық жағдайда анықтау болып табылады.
Ключевые слова
В статье дана оценка состояния естественного воспроизводства промыслового стада в диапазонах размерных классов плотвы и его размерно-возрастной структуры улова на водохранилище Сарышағанак Западно-Казахстанской области на 2018 год на основании морфометрического анализа при ихтиологическом исследовании за 2017год. При ихтиологическом исследовании доля плотвы в научно-исследовательских уловах 2017 года составила 22,3% от общего количества пойманной рыбы. Исследованная часть популяции плотвы на озере Сарышағанак была представлена преимущественно самками, то есть основной группой воспроизводства данного вида рыбы. В выборку попали в основном двух-четырёхлетние особи плотвы. Упитанность пойманных рыб (плотвы) по Фультону в среднем составила 2,17, по Кларк - 1,98, что было несколько ниже, чем в 2016 году. По данным, представленным в исследовании при оценке улова в зависимости от размерно-возрастной показателей, популяция плотвы как полупромыслового вида рыб на озере Сарышағанак находится в удовлетворительном состоянии. Наиболее важные биологические показатели плотвы, как распространённого вида на озере Сарышағанак оставались на уровне среднемноголетних данных. Это позволяет оценить состояние популяций плотвы на озере Сарышыганак, как стабильное для любительского лова.
Ключевые слова
Мақалада тауарлық құбылмалы бахтах балықтарын тікелей және айналмалы ағысты бассейіндерде тәжірибелік өсіруде алынған нәтижелері берілген. Бахтах балықтарының балықтық – биологиялық көрсеткіштері бойынша өсіру тиімділіктеріне баға берген. Тауарлық бахтах балықтарын айналмалы ағысты бассейіндерде өсіргенде жоғары нәтижелер алуға болатыны көрсетілген.
Ключевые слова
Определены размерные характеристики семян сои сортов Припять, Мерлин, Ланцетная и Лиссабон по разработанной методике с применением специально изготовленного приспособления. Размерные характеристики семян исследованных сортов и фракций 5,5-10 мм варьируют в широких пределах: длина семян от 5,64 до 9,83, ширина – от 4,98 до 7,47 и толщина – от 3,77 до 6,41 мм. Лабораторные исследования качества дозирования семян сои экспериментальным высевающим аппаратом проводились на специально изготовленной установке. Качество работы высевающего аппарата оценивалась с помощью емкостного датчика высева семян и специально разработанной приставки компьютера. В результате проведенных лабораторных исследований определена равномерность распределения семян в гнезде и между гнездами методом измерения временных интервалов между выбросами семян из ячеек высевающего диска. При частоте вращения высевающего диска от 1,2 до 2,72 с-1 коэффициент вариации временных интервалов между выбросами семян изменяется в пределах 0,03 до 0,09, отклонения расчетных расстояний между семенами в гнездах варьируются от 2,5 до 10 и между гнездами - от 3,4 до 8%. Представлены расчетные графики интервального размещения семян в гнезде и между гнездами.
Ключевые слова
Өндісте бар тамыр түйнектерді ұсақтайтын ұсақтағыштың конструкциясын шолу арқылы, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтап, сапалы ұсақтайтын екі сатылы қондырғының конструкциясы ұсынылды. Оның бірінші сатысы жазық пышақты түрлі, ал екінші сатысы-жазық пышақты шеңбер бойымен орналасқан вальцалы тірегішті. Мақалада вальцалы-тірегішті тамыр түйнектерін ұсақтайтын құрылғының конструктивті параметрлері анықталған, атап өтсек оның өнімділігі, ұсақтау камерасының диаметрі, пышақтардың ұзындығы, кесілетін азық қабатының қалыңдығы, вальцалардың диаметрі,пышақтардың саны, шошақ бойымен тамыр түйнектердің жылжу үйкелу коэффициенті, бағыттағыштың көлбеу бұрышы, орталық бұрыш ұсақтағыштың екінші сатысындағы пышақтардың орналасуы, ұсақтайтын екінші сатысының пышақтар жүзінің аралық қашықтығы. Тамыр түйнектерді ұсақтайтын жұмыс органдарының конструкциясы көп әр түрлі типті болғанмен,сапалы ұсақтау мақсаты төменгі меншікті энергия шығыны кезінде тамыр түйнектерді ұсақтайтын және жуатын машиналар үшін толық шешілмеген. Сондықтан ұсақтағыш аппараттың рационалды конструктивті технологиялық сұлбасының бағытын анықтау үшін кесу процесінде төменгі меншікті энергия шығынын, тамыр түйнектерді ұсақтайтын осы күнгі зоотехникалық талаптарға сәйкес келетін ол екі және одан да көп технологиялық операцияны қамтамасыз етуі керек.
Ключевые слова
Данная работа посвящена вопросам противокоррозионной защиты тукоразбрасывающих машин от атмосферной коррозии в период неиспользования. Средний возраст машинно-тракторного парка используемых в нашей стране достигает 13-18 лет, при нормативном сроке эксплуатации 8-10 лет. Эксплуатация предельно изношенной техники ведет к значительному перерасходу горюче-смазочных материалов, проведению многократных ремонтно-восстановительных работ. В первую очередь, это относится к разбрасывателям минеральных удобрений, испытывающим широкий спектр коррозионно-механических воздействий. Снижению затрат на ремонт техники способствует повышение уровня противокоррозионной защиты тукоразбрасывающих машин при их консервации. Однако, традиционно применяемые при консервации бензино-битумные составы имеют низкую стойкость к воздействию коррозионно-активных компонентов удобрений и климатических факторов. Поэтому актуальны исследования проблемы обеспечения тукоразбрасывающих машин эффективной технологией консервации, основанной на применении доступных консервационных составов на мазутной основе. В работе дан сравнительный анализ защитной эффективности консервационных составов на мазутной основе в агрессивных средах: в 3% растворах натрия хлорида и в концентрированных растворах минеральных удобрений. Изучена возможность противокоррозионной защиты стальной поверхности рабочих органов машин для внесения минеральных удобрений. Самым эффективным из исследованных материалов является мазут ингибированный Эмульгином (6 масс. %.)
Ключевые слова
В статье рассмотрено современное состояние лесного фонда Западно-Казахстанской области. Дана характеристика четырех ключевых участков: Погодаевский лесной массив, осокорево-ивовая роща у села Атамекен, осиновые рощи у п. Тогайлы и на горе Большая Ичка. Исследована естественная модель спонтанного возникновения лесного сообщества в естественно зарастающей заброшенной прудокопани в Акжайыкском районе Западно-Казахстанской области. Даны рекомендации применения новых агролесомелиоративных способов землепользования. В исторической ретроспективе выявлено, что территория Западно-Казахстанской области была почти безлесной, и лесистость колебалась в пределах 0,5%. В настоящее время процент лесистости области составляет – 0,66 %, по мировой классификации область является безлесной. Выявлено, что на территории ключевого Красновского сельского округа имеются лесные массивы и лесопосадки площадью 2 696 га или 4% от общей площади округа. Отмечено что леса, расположенные на землях крестьянско-фермерских хозяйств и других сельхозформировании, подвергаются выпасу скота, беспорядочным рубкам и пирогенному воздействию. Дальнейшее искусственное лесоразведение в регионе необходимо направить на воссоздание утраченных естественных сообществ или их аналогов. Внедрение интродуцентов должно быть сведено к минимуму, так как важно, хотя бы в общих чертах, сохранить исходную ландшафтную структуру Западно-Казахстанской области.
Ключевые слова
Арақашықтықтан зерделеу мәліметтері ауылшаруашылықта басқару шешімдер қабылдау үшін кеңінен қолдана бастады. Ара қашықтықтан зерделеу мәліметерін пайдаланатын ең басымды және динамикалық дамып келе жатқан салаға ғарыштық ауылшаруашылық мониторингісі және ауылшаруашылық жерлердің пайдалануын басқару жатады. Дүние жүзінде ғарыштық технологиялар ауылшаруашлық өндірісін басқару тәжірибесіне мықты енгізілген. Біздің елде ауылшаруашылықта ара қашықтықтан зерделеу технологиясы тек жаңадан ғана қолға алынп жатыр. Электромагниттік спектрдің көрінетін және инфрақызыл диапазонында алынатын ғарыштық мультиспектрлі суреттердің ақпаратты өте жоғары, сондықтан олар ауылшаруашылықты жерлерін басқаруын жеңілдетеді. Соынмен қатар, әртүрлі мезгілді суреттердің автоматты дешифрлену нәтижелері және олардың бірігіп кеңістіктік талданылуы ауылшаруашылық және маңыдағы жерлерді бақылауда, егісті аудандар шекараларының өзгеруінде ақпарат көздері болып саналады. Мақалада ауылшаруашылық жерлерін ғарыштық суреттер бойынша геоақпараттық картографиялау ерекшеліктері сипатталған. Батыс Қазақстан аумағының жергілікті аймақтарындағы шаруашылық жерлер типтерінің өзгерілуін бақылауда Landsat 5 және Landsat 8 мультиспектрлі суреттердің қолдануы қарастырылған. Зерттеу аймақта өзгерістерді анықтау үшін ең максимальды ұқсастық әдісімен суреттердің бақыланатын жіктелуі қоланылаған. Әртүрлі шаруашылық жерлердің аудандарын есептеу үшін атрибутивті кестелер пайдаланды. Аумақтық экономикалық дамуын анықтаушы факторлардың бірі ретіндегі ауылшаруашылық жерлердің кеністіктік бағалау туралы қорытынды жасалды.
Ключевые слова
Использование микроорганизмов в повседневной жизни уходит своими корнями в далекое прошлое и много информации известно об использовании бактерий в повседневной жизни в таких отраслях как хлебопечение, виноделие, производство молочных продуктов, лекарств. Но микроорганизмы также используются человеком и в другой отрасли – горнодобывающей. Отрасль биотехнологии, рассматривающая использование микроорганизмов для улучшения и облегчения процесса добычи металлов, называется биогеотехнология. Применение биогеотехнологии металлов обусловлено исчерпаемостью доступных природных ресурсов минерального сырья и необходимостью разработки сравнительно небогатых и трудно перерабатываемых месторождений. Также применение бактерий в данных процессах позволяет сократить число выбросов, применить отчистку сточных вод и увеличить выход продукта. Биогеотехнология - использование геохимической деятельности микроорганизмов в горнодобывающей промышленности, изучает процессы извлечения металлов из руд, концентратов, горных пород и водных растворов под воздействием микроорганизмов или продуктов их жизнедеятельности при нормальном давлении и физиологической температуре. Это экстракция и концентрирование металлов при биологической очистке сточных вод предприятий горнодобывающей промышленности и флотационных процессах: выщелачивание бедных и отработанных руд, десульфирование каменного угля, окисление пиритов и пиритсодержащих пород. Проведен литературный обзор и анализирован окислительные свойста некоторых автотрофных организмов в условиях угольных шахт.
Ключевые слова
In modern conditions, one of the main tasks in mechanical engineering is to improve the efficiency of the manufacturing process parts. The newest tool materials, technologies and designs of machines allow to introduce this type of processing into production more and more. Hard turning has been developed thanks to the works of such scientists as V. A. Kudinov, A.V. Krioukov, P.P. Grudov,. In the result of research in hard turning, there is a dependence on roughness of the processed surface from wear of the tool material. With the growth of the flank wear of the plate there is an increase in roughness of the processed surface. With solid turning in the surface layer there are residual stresses and areas with altered hardness and structure. These zones are often the result of high temperatures and rapid cooling of the material near the cutting zone. Some studies have shown that the use of cooling allows to get rid of these zones, although other experiments confirm that the use of coolant does not have an effect, but leads to a deterioration in the quality of the surface of the part and to reduce tool life. New tool materials are more adapted to the formation of undamaged surfaces without zones with altered hardness and structure, but with increasing tool wear this problem appears again.
Ключевые слова
В настоящей статье выбран и кратко рассматривается системный подход в управлении охраной труда. Особенность системного подхода состоит в том, что он не содержит набора каких-либо руководящих принципов, а свидетельствует лишь о том, что предприятие является открытой системой, которая состоит из большого числа взаимосвязанных подсистем, взаимодействующих с окружающей социальной и производственной средой. В рамках системного подхода выделяется несколько основных концептуальных направлений, на основе которых целесообразно выстраивать управление охраной труда на предприятиях в ближайшем будущем: совершенствование организации производства работ на всех стадиях и этапах трудовых и производственных процессов; изменение стратегии обеспечения безопасности труда на основе перехода к управлению производственным риском. Экономика Казахстана, ориентируясь на экономику развитых стран, минимизирует затраты на охрану труда предприятия. Эти затраты идут на выявление и предупреждение чрезвычайной ситуации. На первое место выходит не само мероприятие, а риск его возникновения. Принципиально изменился подход работе над предвидением чрезвычайной ситуации. Она уже не полностью исключается, а доводится до достаточного минимума, исходя из финансовых возможностей организации.
Ключевые слова
Многообразие решаемых в промышленном производстве задач требует применения большого числа мобильных колесных машин различного назначения. Увеличение производства продукции невозможно без рационального использования каждой единицы мобильной техники, что непосредственно связано с улучшением условий и охраны труда производственного персонала. Высокий уровень травматизма наносит предприятиям и экономике в целом существенный ущерб, при этом одной из наиболее травмоопасных является профессия оператора мобильных колесных машин. Множество научных трудов и методик посвящены анализу причин травмирования, однако на сегодняшний день нет единого комплексного подхода, позволяющего дать достаточно объективную количественную оценку степени тяжести травмирования с учетом основных влияющих факторов. Разработка новых и совершенствование существующих таких методик позволит на основе оценки тяжести травмирования проектировать средства активной и пассивной безопасности для действующих мобильной техники. В настоящей статье на основе анализа литературных источников, результатов ранее проведенных исследований и официальных статистических данных выявляются причины травматизма операторов мобильных колесных машин, определяются источники и факторы опасностей, действующих на систему «оператор - машина - среда». На основе проведенного анализа предлагаются структурная схема обеспечения безопасности транспортно-технологического процесса, алгоритм анализа и оценки рисков травмирования операторов, включающий идентификацию и анализ источников опасности, выработку эффективных мероприятий по уменьшению их уровня.
Ключевые слова
Минимизировать риск травмирования производственного персонала до величины, соответствующей сложившемуся на конкретном этапе научно-технического прогресса уровню развития техники, технологий и состоянию развития общества, возможно путем эффективного управления промышленной безопасностью, которому, в свою очередь, способствует периодическая оценка уровня безопасности опасных объектов или уровня безопасности производственной среды. В настоящей статье на основе анализа существующих государственных методик оценки уровня промышленной безопасности производственных процессов предприятий, регламентированных приказами Министра труда и социальной защиты Республики Казахстан, и.о. Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан и Министра национальной экономики Республики Казахстан, выявляются основные их недостатки. По результатам проведенного анализа и выявленных недостатков предлагаются пути совершенствования данной оценки на основе различных подходов к определению предельно допустимого риска для определенного вида случаев.
Ключевые слова
В научной статье рассматриваются вопросы влияния организации дорожного движения на выбросы отработавших газов. Рост числа автомобилей, особенного в городах приводит к загрязнению атмосферы отработавшими газами. В крупных городах до 80% загрязнений атмосферы вызваны работой автотранспорта. Загрязнение атмосферного воздуха отработавшими газами автотранспортных средств не только влияет на здоровье людей, но и наносит прямой экономический ущерб. Отработавшие газы, возникающие при работе двигателя автомобиля являются следствием сгорания топлива. Условия сгорания топлива, а так же количество компонентов в отработавших газах зависят от вида топлива, типа двигателя, характеристик процесса сгорания топлива, режимами его работы и качеством дорожной сети. Анализ литературных источников показывает, что свыше 60% времени автомобиль работает на неустановшихся режимах, характерных для улично-дорожной сети и связанных с режимами торможения-разгона. Исследования режимов движения автомобиля показывают, что наблюдаются значительные колебания скорости, вызванные наличием различных препятствий на улично-дорожной сети. Это маневрирования автотранспорта, наличие остановок общественного транспорта, пешеходных переходов и парковок. Улучшение организации дорожного движения, выражающееся в снижении задержек, повышения скорости движения будет способствовать улучшении экологической обстановки в городах.
Ключевые слова
В статье рассмотрен вопрос обезвоживания нефти в установке предварительного сброса воды и выбор оптимальных параметров водоотделителя. В результате анализа различных технологий сбора обводненной продукции скважин обосновано внедрение кустового сброса воды в трубном исполнении с новыми технологическими решениями и конструктивными элементами для месторождения Каламкас. Опытно-промышленными исследованиями выявлено влияние степени подготовленности продукции обводненных скважин к расслоению в трубных концевых делителях фаз (КДФТ) на качество сбрасываемой воды и количество остаточной воды в отводимой нефти. Промысловыми испытаниями доказано, что для повышения эффективности использования ТВО в качестве узла для сброса и подготовки попутно-добываемой воды необходимо применение разработанных устройств предварительного отбора газа, позволяющие снизать на 50% концентрацию механических примесей и остаточных нефтепродуктов на выходе с трубных аппаратов предварительного сброса воды. Выполненые промысловые испытания показали, что установки кустового сброса воды в трубном исполнении при нагрузке по жидкости до 2000 м3/сут, отличаются от емкостных аналогов малыми габаритными размерами площадки, составляющими около 80 м2, низкими капитальными вложениями (в 2,5 раза ниже по сравнению с емкостным вариантом установки); малой металлоемкостью, обоснованной отсутствием дополнительных емкостей, необходимых для подготовки отделенной воды.
Ключевые слова
Обратная закачка газа позволяет интeнсифицировaть тeкущую добычу углеводородного сырья, увeличивaть стeпeнь извлeчeния углеводородов путем поддержания пластового давления. В статье на основе анализ текущего состояния разработки Тенгизского месторождения с применением сайклинг-процесса обоснован метод диагностики технического состояния газопроводных труб для условий высокого пластового давления и агрессивной среды. Приводятся результаты исследований по определению основных факторов, влияющих на работоспособность труб работающих под очень высоким давлением и в агрессивной среде для обеспечения бесперебойной надежной подачи газа в пласт. Проведен анализ гидродинамических исследований газонагнетательной сети выявляющих влияние давления нагнетания на прочностные свойство труб и трубопроводной арматуры, а также используя существующие методики неразрушающего контроля и инспекционных техник приведены результаты исследования по оценке целостности трубопровода высокого давления. Для решения этой задачи автор предлагает наиболее приемлемый метод магнитной памяти металла при определении надежности и возможности дальнейшей эксплуатации трубопроводов, что позволит обеспечить безопасную, безаварийную работу системы обратной закачки газа. В статье приводятся результаты исследований физических свойств, технические преимущества и недостатки метода магнитной памяти металла при дефектовке трубопроводов и обоснован подбор и оптимальный технологический режим эксплуатации высокопрочных труб.
Ключевые слова
В статье на основе обзора литературных источников сделан анализ и выбор оптимального варианта вызова притока при заканчивании скважин для обеспечения максимальной нефтеотдачи пласта. В цикле строительства скважин процесс заканчивания является одним из основных и технологически сложных процессов. От качества выполнения данного этапа в разведочных скважинах во многом зависит оценка перспективности нового месторождения, а в эксплуатационных - дебит н ее надежность как долговременного объекта. Широко распространенный в последнее время локальный гидроразрыв пласта (ГРП) в нефтяной промышленности рассматривается как эффективный метод воздействия на призабойную зону скважин и как технология, увеличивающая приток нефти. Технология основана на механизме возникновения и распространения трещин в горных породах как при однократном, так и многократном гидравлических разрывах пласта. Опубликованные работы по ГРП в большинстве случаев относятся к вертикальному типу скважин, а информация и опыт проведения ГРП в горизонтальных скважинах (ГС), особенно при многократном ГРП (МГРП), достаточно узки. Это связано с тем, что процессы и теоретические исследования эффективности применения многостадийного ГРП в горизонтальных скважинах в условиях анизотропного неоднородного коллектора, а также определение оптимального количества стадий гидроразрыва с оценкой расстояний между создаваемыми трещинами практически мало исследованы. Широко применяемое на Карачаганакском месторождении, – технология FracPoint, основанная на открытии муфт ГРП сбросом шара определенного диаметра является наиболее эффективным методом освоения скважин.
Ключевые слова
Процесс образования гидратов зависит от физико-химических характеристик газа и вероятность гидратообразования увеличивается с повышением давления и понижением температуры, снижает дебит скважины на 18–19% для начальной температуры ниже равновесной на 20 К. В настоящее время для предупреждения образования гидратов применяют ингибиторы гидратообразования. На Карачаганакском нефтегазоконденсатном месторожденииобразованию гидратов способствуют наличие в составе газа сероводорода (3,82%) и углекислого газа (6,57%), при добыче природного газа на месторождении образуются смешанные гидраты. В статье приведен анализ методов очистки систем добычи газов на промысле, предложено устройство, предотвращающее образование гидратопарафиновых отложений в линейной части промысловых трубопроводов, технологией предусмотрен нагревательный электрод (расходуемый анод), расположенный снаружи защищаемого участка трубопровода, за счет которого обеспечивается снижение гидравлического сопротивления трубопровода, тем самым создавая безгидратный режим работы линейной части промысловых трубопроводов. Работа такого устройства основана на защите промыслового трубопровода за счет действия нагревательного электрода.